مقایسۀ ترجمۀ ماشینی و ترجمه با کمک کامپیوتر (بازنشر)

نویسنده:

آلینا سینچان

توانایی در صحبت کردن (و نوشتن) به زبانی غیر از زبان مادری نوعی مهارت اجتماعی سودمند است. از دوران باستان، مردم برای برآورده کردن مقاصد اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی مجبور بوده‌اند با «خارجی‌ها» مکالمه کنند و مهارت‌ نخبگان در زبان‌های خارجی منجر به ترجمۀ بزرگترین آثار ادبی دنیا به تعداد زیادی از زبان‌ها شده است و متعاقباً تمام ملت‌ها از این آثار نفع برده‌اند. پیمان‌هایی که مسیر تاریخ را تغییر داده‌اند با کمک زبان‌های مشترک تدوین و منعقد شده‌اند؛ این زبان‌ها به طرفین درگیر فرصت داده‌اند گفتگویی تأثیرگذار با یکدیگر ترتیب دهند. بنابراین، ترجمه مکتوب و ترجمه شفاهی نقش مهمی در تکامل انسان داشته‌اند.

دستاوردهای فنی که در تمام زمینه‌ها شاهدش هستیم دنیای مترجمان را به نحو مطلوب تغییر داده است. ماشین‌های قدیمی تایپ مدت‌هاست که جای خود را به کامپیوتر داده‌اند؛ با هدف کمک به مترجمان برای ارائۀ نسخه‌ای دقیق‌تر از ترجمۀ متن مبدأ، مجموعه‌ای از ابزارها ابداع شده‌ و بهبود یافته‌اند. ترجمه با کمک کامپیوتر ـــ که بوسیلۀ مترجمان خبرۀ کاربلد انجام می‌شود ـــ علاوه بر اینکه ارائه‌دهندۀ نسخه‌ای باکیفیت‌تر است، کاهش‌دهندۀ زمانی‌ست که صرفِ پروژه می‌شود.

ابزارهای کمک مترجم (CAT) ـــ نرم‌افزارهای واژه‌پرداز (مانند کنترل‌کننده‌های املا و دستور زبان)، کورپس‌ها، ابزارهای حافظۀ ترجمه، دیکشنری‌های آنلاین و ... ـــ حرفۀ ترجمه را متحول کرده‌اند و منجر به تسریع فرایند ترجمه و بهبود کیفیت آن شده‌اند. با وجود این، ترجمۀ ماشینی ـــ گزینه‌ای جدید و غیرقابل اعتماد که غیرحرفه‌ای‌ها برخی اوقات به آن متوسل می‌شوند ـــ نباید در میان ابزارهای یک مترجم معتبر طبقه‌بندی شود. اگرچه این نرم‌افزارهای «هوشمند» بوسیلۀ تفکری ممتاز خلق شده‌اند تا بتوانند زحمت مترجم را کاهش یا به هر نوع بشری نسخۀ ترجمه‌شده‌ای از متن را ارائه دهند، این ماشین‌ها به اندازه‌ای اعتمادناپذیرند که خروجی آنها، در حیطۀ ترجمۀ تخصصی، ابزار خنده شده است.

اگر می‌خواهید دربارۀ ناتوانی‌های ترجمۀ ماشینی نمونه‌ای بارز داشته باشید، می‌توانید به اثری از بیل برایسون با نام «زبان مادری» مراجعه کنید.

از دل برود هر آنکه از دیده رود:

 بنابر توضیح نویسنده، شخصی تصمیم گرفت عبارت مشهور «out of sight, out of mind» را به یکی دیگر از زبان‌های اروپایی ترجمه کند. 

دیوانگی کور:

 نتیجۀ آن مدتی بعد به انگلیسی برگردانده شد و آنچه بر روی صفحه نمایان شد «blind insanity» بود! با توجه به اینکه «out of sight» و «out of mind» را می‌توان به عنوان معادل‌هایی برای blind و insanity در نظر گرفت، باید اذعان کرد که ماشین وظیفه‌اش را به خوبی انجام داده است، زیرا دو بخش از یک proverb را به عنوان دوcollocation مستقل در نظر گرفته است. این مسئله قطع به یقین قدمی مثبت برای یک ماشین «گنگ» است اما آنچیزی نیست که ترجمۀ حرفه‌ای به آن می‌پردازد.

به منظور استفادۀ مؤثر از ترجمۀ ماشینی، باید به هر دو زبان تسلط داشته باشید؛ در غیر این صورت، در تشخیص دادن نقصان‌ها و، در پی آن، اصلاح کردن اشتباهاتی که منجر به ابهام و افت کیفی می‌شوند ناتوان خواهید بود. افرادی که از این نرم‌افزارها استفاده می‌کنند در پیرامون ما به کرات دیده می‌شوند، اما کاربرد آنها بیشتر به گوشی‌های موبایل و محیط‌های غیررسمی محدود می‌شود. بیشتر استفاده‌کنندگان از نرم‌افزارهای ترجمه دانش‌آموزانی هستند که برای حل تمارین دروس زبانشان روی به این ابزارها می‌آورند. زمانی که صحبت از سرویس‌های ترجمۀ تخصصی می‌شود، نباید فراموش کرد که ترجمه صرفاً به هم چسباندن تعدادی مشخص از لغات در قالب یک جمله نیست، که متأسفانه عملی‌ست که ترجمۀ ماشینی انجام می‌دهد.

هدف از ابزارهای کمک مترجم (CAT) که به نظر می‌رسد جزئی جدایی‌ناپذیر از حرفۀ مترجم باشند کمک کردن به مترجم است نه آموزش دادن. در بحث دانش زبانی، رشد حرفه‌ای و تمرین مداوم است که می‌تواند مترجمی حرفه‌ای بسازد.

منبع

Alina Cincan (August 3, 2012) Machine Translation vs Computer Aided Translation,Available at: http://inboxtranslation.com/blog/machine-translation-computer-aided-translation/ (Accessed: 2/22/2015).

مقایسۀ ترجمۀ ماشینی و ترجمه با کمک کامپیوتر

نویسنده:

آلینا سینچان

توانایی در صحبت کردن (و نوشتن) به زبانی غیر از زبان مادری نوعی مهارت اجتماعی سودمند است. از دوران باستان، مردم برای برآورده کردن مقاصد اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی مجبور بوده‌اند با «خارجی‌ها» مکالمه کنند و مهارت‌ نخبگان در زبان‌های خارجی منجر به ترجمۀ بزرگترین آثار ادبی دنیا به تعداد زیادی از زبان‌ها شده است و متعاقباً تمام ملت‌ها از این آثار نفع برده‌اند. پیمان‌هایی که مسیر تاریخ را تغییر داده‌اند با کمک زبان‌های مشترک تدوین و منعقد شده‌اند؛ این زبان‌ها به طرفین درگیر فرصت داده‌اند گفتگویی تأثیرگذار با یکدیگر ترتیب دهند. بنابراین، ترجمه مکتوب و ترجمه شفاهی نقش مهمی در تکامل انسان داشته‌اند.

دستاوردهای فنی که در تمام زمینه‌ها شاهدش هستیم دنیای مترجمان را به نحو مطلوب تغییر داده است. ماشین‌های قدیمی تایپ مدت‌هاست که جای خود را به کامپیوتر داده‌اند؛ با هدف کمک به مترجمان برای ارائۀ نسخه‌ای دقیق‌تر از ترجمۀ متن مبدأ، مجموعه‌ای از ابزارها ابداع شده‌ و بهبود یافته‌اند. ترجمه با کمک کامپیوتر ـــ که بوسیلۀ مترجمان خبرۀ کاربلد انجام می‌شود ـــ علاوه بر اینکه ارائه‌دهندۀ نسخه‌ای باکیفیت‌تر است، کاهش‌دهندۀ زمانی‌ست که صرفِ پروژه می‌شود.ابزارهای کمک مترجم (CAT) ـــ نرم‌افزارهای واژه‌پرداز (مانند کنترل‌کننده‌های املا و دستور زبان)، کورپس‌ها، ابزارهای حافظۀ ترجمه، دیکشنری‌های آنلاین و ... ـــ حرفۀ ترجمه را متحول کرده‌اند و منجر به تسریع فرایند ترجمه و بهبود کیفیت آن شده‌اند. با وجود این، ترجمۀ ماشینی ـــ گزینه‌ای جدید و غیرقابل اعتماد که غیرحرفه‌ای‌ها برخی اوقات به آن متوسل می‌شوند ـــ نباید در میان ابزارهای یک مترجم معتبر طبقه‌بندی شود. اگرچه این نرم‌افزارهای «هوشمند» بوسیلۀ تفکری ممتاز خلق شده‌اند تا بتوانند زحمت مترجم را کاهش یا به هر نوع بشری نسخۀ ترجمه‌شده‌ای از متن را ارائه دهند، این ماشین‌ها به اندازه‌ای اعتمادناپذیرند که خروجی آنها، در حیطۀ ترجمۀ تخصصی، ابزار خنده شده است.اگر می‌خواهید دربارۀ ناتوانی‌های ترجمۀ ماشینی نمونه‌ای بارز داشته باشید، می‌توانید به اثری از بیل برایسون با نام «زبان مادری» مراجعه کنید.

از دل برود هر آنکه از دیده رود:

 بنابر توضیح نویسنده، شخصی تصمیم گرفت عبارت مشهور «out of sight, out of mind» را به یکی دیگر از زبان‌های اروپایی ترجمه کند. 

دیوانگی کور:

 نتیجۀ آن مدتی بعد به انگلیسی برگردانده شد و آنچه بر روی صفحه نمایان شد «blind insanity» بود! با توجه به اینکه «out of sight» و «out of mind» را می‌توان به عنوان معادل‌هایی برای blind و insanity در نظر گرفت، باید اذعان کرد که ماشین وظیفه‌اش را به خوبی انجام داده است، زیرا دو بخش از یک proverb را به عنوان دو collocation مستقل در نظر گرفته است. این مسئله قطع به یقین قدمی مثبت برای یک ماشین «گنگ» است اما آنچیزی نیست که ترجمۀ حرفه‌ای به آن می‌پردازد.

به منظور استفادۀ مؤثر از ترجمۀ ماشینی، باید به هر دو زبان تسلط داشته باشید؛ در غیر این صورت، در تشخیص دادن نقصان‌ها و، در پی آن، اصلاح کردن اشتباهاتی که منجر به ابهام و افت کیفی می‌شوند ناتوان خواهید بود. افرادی که از این نرم‌افزارها استفاده می‌کنند در پیرامون ما به کرات دیده می‌شوند، اما استفادۀ آنها بیشتر به گوشی‌های موبایل و محیط‌های غیررسمی محدود می‌شود. بیشتر استفاده‌کنندگان از نرم‌افزارهای ترجمه دانش‌آموزانی هستند که برای حل تمارین دروس زبانشان روی به این ابزارها می‌آورند. زمانی که صحبت از سرویس‌های ترجمۀ تخصصی می‌شود، نباید فراموش کرد که ترجمه صرفاً به هم چسباندن تعدادی مشخص از لغات در قالب یک جمله نیست، که، متأسفانه، عملی‌ست که ترجمۀ ماشینی انجام می‌دهد.هدف از ابزارهای کمک مترجم (CAT) که به نظر می‌رسد جزئی جدایی‌ناپذیر از حرفۀ مترجم باشند کمک کردن به مترجم است نه آموزش دادن. در بحث دانش زبانی، رشد حرفه‌ای و تمرین مداوم است که می‌تواند مترجمی حرفه‌ای بسازد.

منبع

Alina Cincan (August 3, 2012) Machine Translation vs Computer Aided Translation,Available at: http://inboxtranslation.com/blog/machine-translation-computer-aided-translation/ (Accessed: 2/22/2015).

چرا از ابزارهای پشتیبان مترجم (CAT Tools) استفاده کنیم؟

تمام شاخه‌ها، گرایش‌ها و رشته‌ها از کامپیوتر برای تسهیل کارهای خود بهره می‌برند. برای این منظور، نرم‌افزارهای مختلفی تولید شده است. برای نمونه، در علم شیمی می‌توان CrystalMaker را نام برد. در علم طراحی می‌توان از AutoCAD یاد کرد.  نرم‌افزار شناخته شدۀ ADAMS را نیز نیابد از قلم انداخت.

صنعت ترجمه نیز از قافله عقب نمانده است و برای تسهیل کار مترجم نرم‌افزارهای بسیاری را طراحی و تولید کرده است. به این نرم‌افزارها CAT Tool گفته می‌شود. (همانطور که در انتها اشاره خواهد شد، این ابزارها هیچ ارتباطی با ترجمۀ ماشینی ندارند.) 

ابزارهای کمک‌مترجم اشکال گوناگونی دارند. برای نمونه، افزونه‌هایی که اشتباهات ویرایشی و نگارشی متن را اصلاح می‌کنند می‌توانند نوعی CAT tool باشند. علاوه بر آن، کورپس‌ها و دیکشنری‌های آنلاین را نیز شاید بتوان در این دسته جای داد. نوع دیگری از CAT tool‌ها با نام حافظۀ ترجمه (Translation Memory) شناخته می‌شوند. در واقع، زمانی که صحبت از CAT Tools می‌شود عمدتاً منظور «حافظۀ ترجمه» است. در این مقاله نیز، منظور از CAT Tool «حافظۀ ترجمه» است. دلیل اینکه به این ابزارها حافظۀ ترجمه (TM) گفته می‌شود توضیح داده می‌شود.

تعداد این ابزارها بسیار زیاد است. اس دی ال ترادوس و Memo Q صرفاً نام دو مورد از این نرم‌افزارهاست. استفاده از این ابزارها برای مترجمان اجتناب‌ناپذیر است، زیرا، علاوه بر ارائۀ مزایای بیشمار، عدم استفاده از آنها به معنای عقب‌ماندگی در صنعت ترجمه است.

توضیحی مختصر دربارۀ مکانیسم کار ابزارهای کمک مترجم:

ابتدا باید فایل خود را در اختیار این ابزارها قرار دهیم. فرض می‌کنیم فایل Word زیر را در اختیار داریم و می‌خواهیم محتویات آن را ترجمه کنیم.

وظیفۀ نرم‌افزار این است که جمله‌ها را درون کادرهایی که به آن segment گفته می‌شود قرار دهد (شکل 1). در شکل زیرچند segment تشکیل شده است، و ترجمه هر کدام از جمله‌ها باید روبروی آن‌ها درج شود. هر segment نمایندۀ یک جمله است.

 در مرحلۀ بعد، مترجم می‌تواند ترجمۀ هر کدام از جمله‌ها را در segment‌های بالا درج کند (شکل 2).

در عکس بالا، روبروی هر segment ترجمۀ آن درج شده است. همانطور که مشاهده می‌شود. نرم‌افزار زیر اشتباهات املایی خط قرمز کشیده است.

در انتها، می‌توان از پروژۀ ترجمه شده یک خروجی تهیه کرد (World, Power Point, HTML,...). شکل زیر خروجی تهیه‌شده بوسیلۀ نرم‌افزار را نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می‌شود، فرمت فایل ترجمه شده دقیقاً مشابه با فرمت فایل مبدأ است.

 همانطور که دیدیم، در این ابزارها ترجمه توسط انسان انجام می‌شود. در این شیوه، تمام جمله‌ها و ترجمۀ آنها در حافظۀ نرم‌افزار ذخیره می‌شوند و اگر در آینده (دور یا نزدیک) به جمله‌ای مشابه برخوردیم، خود نرم‌افزار به شکل اتوماتیک جمله یا عبارت را برای ما ترجمه می‌کند. به این ترتیب، از دوباره‌کاری اجتناب می‌شود. به همین دلیل به ابزارهایی مانند SDL Trados و MemoQ "حافظۀ ترجمه" گفته می‌شود. 

چرا از ابزارهای پشتیبان مترجم (CAT Tools) استفاده کنیم؟

1. در بازۀ زمانی کوتاه‌تر کار بیشتری انجام می‌شود. 

به عنوان نمونه، اگر پروژۀ شما تعداد زیادی جملۀ تکراری، عنوان تکراری، عدد، تاریخ، آدرس سایت، و غیره داشته باشد، نرم‌افزار به صورت اتوماتیک آنها را تایپ یا ترجمه می‌کند (به این عمل Insert کردن گفته می‌شود). بنابراین، همانطور که اشاره شد، در وقت و انرژی صرفه‌جویی می‌شود. 

2. ویرایش کردن جملات آسان‌تر است.

در این نرم‌افزارها، همانطور که در شکل دیده می‌شود، ترجمۀ هر جمله در کادر روبروی آن درج می‌شود. یعنی، جملۀ مبدا و مقصد در کنار هم قرار دارند. بدین ترتیب، ترجمۀ هیچ جمله‌ای از قلم نمی‌افتد (یکی از مشکلات همیشگی کارهای ترجمه شده). اگر مترجم متوجه ترجمه نشدن جمله نشود، خود نرم‌افزار به وی اخطار می‌دهد. علاوه بر این، زمانی که جملۀ مبدا و مقصد روبروی هم هستند، ویرایش و بازخوانی آنها کم‌دردسرتر است و وقت و انرژی کمتری نیاز دارد.

3. نیازی به ویرایش جداول و عکس‌ها نیست.

اگر کیفیت فایل مبدا مناسب باشد، نرم‌افزار به شکل اتوماتیک محتویات جداول و عکس‌ها را در segment‌های مجزا در اختیار شما قرار می‌دهد. تنها کاری که مترجم انجام می‌دهد، ترجمۀ آنهاست. خود نرم‌افزار طراحی مجدد و ویرایش جداول، عکس‌ها، و نمودارها را برعهده می‌گیرد. 

4. جستجو کردن خودکار آرشیو مترجم.

معمولاً هنگام ترجمه به جمله‌ها و عباراتی برمی‌خوریم که قبلاً، در پروژه‌های گذشته، آنها را ترجمه کرده‌ایم. در این مواقع، باید آرشیو خود را جستجو کنیم تا جمله یا عبارت مورد نظر را، به همراه ترجمۀ آن، پیدا کنیم. این کار عملی زمان‌بر است. با وجود این، زمانی که از این نرم‌افزارها استفاده می‌کنیم، نرم‌افزار به شکل خودکار آرشیو ما را زیر و رو می‌کند و اگر جملۀ مورد نظر و ترجمۀ آن در آرشیو ما موجود باشد، ترجمۀ جمله را در کسری از ثانیه اختیار ما قرار می‌دهد.

5. حفظ کردن فرمت فایل مبدا.

برخی از این نرم‌افزارها فرمت فایل مبدا را به خاطر می‌سپرند (فونت‌ها، بولد بودن جملات، فاصلۀ خطوط تا حاشیه‌ها، پاراگراف‌بندی، محل قرارگیری جداول، شکل‌ها، و نمودارها، و ...). پس از اتمام ترجمه، چنانچه از ترجمه خروجی تهیه کنیم، فرمت فایل مقصد دقیقاً مشابه فرمت فایل مبدا خواهد شد.

6. کار گروهی بر روی یک پروژۀ واحد ساده‌تر خواهد شد.

برخی اوقات ده‌ها نفر باید بر روی یک پروژۀ واحد کار کنند. مدیریت، ترجمه، ویرایش، بازخوانی، و کنترل کیفیت این پروژه‌ها کاری بسیار مشکل است. با کمک این نرم‌افزارها، کار بر روی پروژه‌های بزرگ تا حدی باورنکردنی تسهیل می‌شود.

7. پیدا کردن وجهه‌ای بین‌المللی.

در صنعت بین‌المللی ترجمه، فردی که با این نرم‌افزارها آشنایی نداشته باشد مترجم به حساب نمی‌آید. بنابراین اگر از این فن‌آوری استفاده نمی‌کنیم، معنایش این است که مترجم نیستیم. 

آیا CAT Tools همان ترجمۀ ماشینی (Machine Translation) است؟

 

به هیچ وجه! ترجمۀ ماشینی ترجمه‌ای لفظ به لفظ ارائه می‌دهد که در آن به کانتکست و یا نگارش صحیح هیچ توجهی نمی‌شود. اما نرم‌افزارهای پشتیبان مترجم، همانطور که از نامشان پیداست، به قصد تسهیل ترجمه طراحی شده‌اند. این ابزارها بر خلاف ترجمۀ ماشینی قرار نیست جایگزین انسان شوند. همانطور که AUTO CAT جایگزین طراحان انسانی نشده است. هدف این نرم‌افزارها، افزایش سرعت، کمک به انسجام متن، اجتناب از دوباره‌کاری، ویرایش ساده، کنترل کیفیت آسان، و مواردی از این دست است. 

 

 چه افرادی از Translation Memory بهره می‌برند؟

تمام مترجمان (مترجمین اخبار، متون علمی، مقالات، و ...)، ویراستاران، مدیران پروژه و اعضای کنترل کیفیت در شرکت‌های ارائه‌دهندۀ سرویس ترجمه می‌توانند از این ابزارها بهره‌مند شوند. روزنامه‌ها، مجلات، شرکت‌هایی که به شکل روزمره درگیر فرایند ترجمه هستند، مدیران وبسایت‌ها و وبلاگ‌ها و حتی افرادی که تفریحی به کار ترجمه مشغولند می‌توانند از TM استفاده کنند. 

CAT Tool از چه فایل‌هایی پشتیبانی می‌کند؟

ورودی این ابزارها می‌تواند فرمت‌های مختلف داشته باشد. فایل‌های HTML، فایل‌های مجموعۀ آفیس، و فایل‌های PDF (در صورت کیفیت نوشتاری مناسب). طبیعتاً عکس‌ها یا فایل‌های اسکن‌شده را نمی‌توان به عنوان ورودی به این ابزارها داد.

بازنشر: تفاوت نرم‌افزارهای ترجمه ماشینی و ابزارهای کمک مترجم (CAT Tools)

ترجمه با کمک کامپیوتر (computer-aided or computer-assisted translation) شکلی از ترجمه است که در آن مترجم انسانی متنی را با کمک مجموعه‌ای از ابزارهای گستردۀ نرم‌افزاری ترجمه می‌کند و از این طریق فرایند ترجمه پشتیبانی می‌شود. این ابزارها عبارتند از افزونه‌های کنترل املا و دستور زبان، ابزارهای حافظۀ ترجمه (ترادوس)، ابزارهای مدیریت واژگان، و ابزارهای تضمین کیفیت. عموماً CAT Tool ها را با حافظۀ ترجمه به شکل مترادف به کار می‌برند. 

ترجمۀ ماشینی شکلی از ترجمه است که در آن فرایند ترجمه صرفاً توسط نرم‌افزار انجام می‌شود. ترجمۀ ماشینی برای جفت‌های زبانی مختلف طراحی شده است و به شکل رایگان در اینترنت قابل دسترسی‌ست. خروجی آن در حدی است که صرفاً می‌توان به یک برداشت کلی (و نه چندان دقیق) از متن دست یافت. با وجود این، اگر می‌خواهیم متن خروجی به شکل کامل قابل درک باشد و معنا را بی کم و کاست منتقل کند، هیچ‌گاه نمی‌توانیم به این ابزارها اعتماد کنیم.

ابزارهای کامپیوتری پشتیبان مترجم (CAT) --- قسمت پنجم

مرحلۀ نهایی در فرآیند ترجمه ویرایش است. ترجمه ای که به دقت ویرایش شود فاقد ابهام و قابل اعتماد است؛ در غیر این صورت، ترجمه مملو خواهد شد از عبارات زائد و طولانی، تکرارهای بی دلیل، کلیشه های کسالت آور، توضیح واضحات، عبارات مبهم، حشو و اطناب، زبان غلوآمیز، بیانات غیرمعقول، ابهام دربارۀ کلمات متشابه ولی دارای معنی متفاوت، اصطلاحات فنی نامانوس، اشتباهات املایی، جمع بستن کلمات شمارش ناپذیر، و سایر ایرادهای معمول. برای ارتقای ترجمه، شخص می تواند هم از ویراستار انسانی استفاده کند و هم از نرم افزار ویراستار. امروزه، تقریباً تمامی پردازشگرهای لغات دارای ابزار بازخوان هستند، و حتی آپشنی دارند که با انتخاب آن در پی بروز اشتباه نگارشی نویسنده را مطلع می کند. می توانیم اطلاعات و دستورالعمل های مواجهه با این مشکلات را در کتاب های گرامر، راهنماهای نگارش، کتابچه های ویرایش، دیکشنری های مختلف، و منابع مشابه بیابیم. با این حال، برای مترجم کم تجربه، این منابع مشکلی بزرگ ایجاد می کنند: این منابع تنها زمانی می توانند ترجمه را ارتقا بخشند که مترجم مهارت استفاده از آن ها را کسب کند.

علاوه بر آن، غفلت از اشتباهات املایی، گزینش صحیح واژگان (واژه گزینی word choice)، عبارت گزینی (phrasing)، و سبک نگارش مشکلی است که به کرات در کار ترجمه رخ می دهد. بنابراین، مترجم نیازمند نرم افزاری است که ابزارهای بازخوانی و ابزارهای نگارش را در هم ادغام کند، که قادر باشد پیش نویس ها را هم در سطح کلمات و  هم در سطح عبارات ویرایش و پیرایش کند. نمونه هایی از نرم افزارهای ویرایشگر برنامۀ Editor و StyleWriter (و در زبان فارسی ویراستیار) است، که هزاران نقیصۀ نگارشی و ویرایشی را جستجو می کنند، از جمله کلمات پیچیده، کلمات فنی نامانوس، عبارات زائد و طولانی، افعال پنهان، افعال مجهول، کلیشه ها، و جملات بلند. پس از تحلیل متن، برنامه در مورد نحوۀ ویرایش هر کدام از جملات پیشنهادهایی را ارائه می دهد.

ابتدا، نرم افزار ویرایشگر به منظور کمک به گروه های حرفه ای ابداع شد (وکلا، کارمندان، و غیره) تا بتوانند کیفیت و شفافیت محاورات نوشتاری را ارتقا دهند. با این حال، مترجمان نیز می توانند برای ارتقای سبک نگارش خود از آن ها بهره مند شوند --- به گونه ای که سبک نوشتاری آن ها فاقد ابهام، کوتاه، و خوانا باشد.

در نهایت، باید توجه کرد که استفاده از فناوری الکترونیکی نوشداروی (panacea) تمام مشکلات ترجمه نیست. علی رغم کارایی و چشم انداز آن ها، نرم افزار ترجمه و ابزارهای الکترونیکی نمی توانند جایگزین مترجم انسانی شوند و ترجمه ای با کیفیت را تضمین کنند. هدف آن ها تسهیل و تسریع فرآیند ترجمه، کمک به حل مشکلات پیش رو در سیر تکمیلی این فرآیند، و کاهش زمان مورد نیاز برای ترجمه است [2].

ترجمۀ باکیفیت نتیجۀ ادغام فناوری های الکترونیکی و مهارت مترجمان است. به این موارد می بایست دانش بالای زبان خارجی و تئوری ترجمه را نیز افزود، زیرا، حتی در آیندۀ نه چندان نزدیک، برنامه ها و نرم افزارهای ترجمه قادر نیستند جایگزین انسان شوند --- حداقل تا زمانی که هوش مصنوعیِ دارای عملکرد بالا ابداع گردد. بنابراین، همه چیز به شخصیت مترجم و تجربیات حرفه ای وی بستگی دارد، در حالی که سامانه های الکترونیکی نیز مفید، لازم، و ضروری هستند.

References:

[1] Komissarov, V.N. (1997). Теоретические основы методики обучения переводу

(Theoretical Foundations of the Method of Training of Translators), Moscow: Rema [in

Russian].

[2] Shevchuk, V.N. (2010). Электронные ресурсы переводчика (Translator's Electronic

Resources), Moscow: Librait, [in Russian].

[3] http://en.wikipedia.org/wiki/Computer-assisted_translation .

[4] Hutchins, J. (1998). Machine Translation 13 (4): 287-307.

[5] http://en.wikipedia.org/wiki/Electronic_dictionary.

[6] http://www.urbandictionary.com/.

[7] Osimo, B. Translation Course - http://courses.logos.it/EN/5_13.html.

ابزارهای کامپیوتری پشتیبان مترجم (CAT) --- قسمت چهارم

محصولاتی که مبتنی بر نرم افزارهای «حافظه ترجمه» هستند، به منظور استفادۀ مترجمان و دارالترجمه ها طراحی می شوند.

ابزارهای پشتیبان مترجم مانند اس دی ال ترادوس، Déjà vu، استارترنزیت، وُردفست، و غیره در حال حاضر جزء جدایی ناپذیر فرآیند ترجمه هستند. اهمیت استفاده از آن ها زمانی نمایان می شود که قرار است یک پروژۀ بزرگ به وسیلۀ عدۀ زیادی مترجم انجام شود؛ در این مواقع، معادل هایی که گزینش می شوند می بایست در کل پروژۀ ترجمه انسجام داشته باشند. در نتیجه، ترجمه در یک پایگاه داده ذخیره شده و کلیۀ شرکت کنندگانْ در فرآیند آماده سازی پروژه به آن پایگاه دسترسی خواهند داشت. مترجمان قادرند به شکل محلی و یا از راه دور به شبکه ای واحد متصل شوند. چنین مساله ای برای شرکت هایی که دارای شعبه هایی در کشورهای مختلفند مهم تلقی می شود.

حافظه های ترجمه، که به پایگاه دادۀ ترجمه نیز معروفند، مجموعه ای از مدخل ها هستند که در آن ها متن منبع با ترجمۀ متناظر خود در یک یا چند زبان مقصد مقایسه می شود. معمولا، حافظه های ترجمه در ابزارهای ترجمه مورد استفاده قرار می گیرند: نرم افزار متن را به واحدهایی به نام بخش تقسیم می کند، که می تواند پاراگراف، جمله، و حتی عبارت باشد. زمانی که مترجم بخش را "open" می کند، اپلیکیشن پایگاه داده را به منظور یافتن متنِ معادل جستجو می کند. نتیجه فهرستی از واحدهای متناظر (match) است که معمولا با اختصاص امتیاز رتبه بندی می شوند؛ امتیاز بیانگر درصد مشابهت میان متن مبدا و مقصد است.

برخی از مزایای استفاده از حافظه های ترجمه عبارتند از:

(1) سرعت ترجمه افزایش می یابد: اجتناب از تایپ مجدد عباراتی که قبلا ترجمه شده اند.

(2) همچنین، حافظۀ ترجمه امکان کنترل کیفیت بهتر را در اختیار مترجم قرار می دهد، به این صورت که گزینه های برتر را با توجه به زمینۀ متن به منظور معادل گزینی به مترجم پیشنهاد می دهد.

حافظۀ ترجمه فناوری نیرومندی است، که قادر است هزینه لوکالیزه کردن را کاهش دهد. با این حال، استفاده از حافظۀ ترجمه می بایست سبک سنگین شود و تمامی فاکتورها مدنظر قرار گیرند، زیرا کاربرد نرم افزارهای حافظۀ ترجمه تنها در مورد ترجمۀ متن هایی توجیه پذیر و مؤثر است که دارای کلمات و عبارات تکرار شدۀ زیادند.

ادامه دارد ...

(بخش بعدی یک شنبه هفته آینده منتشر می شود.)

پیشرفت ترجمۀ ماشینی --- ارتقا یا تنزل جایگاه مترجمان

Cisco ،فروشندۀ فناوریِ ذخیره سازی و شبکه بندی، تخمین می زند تا سال 2016 ترافیکِ جهانیِ شبکه های ابری سالیانه 45 درصد افزایش پیدا کند. بر اساس یافته های Common Sense Advisory، همگام با افزایش سرسام آور نرخِ تولیدِ محتوا، تقاضا برای خدمات ترجمه نیز سالیانه 15 الی 20 درصد افزایش پیدا خواهد کرد. چنین واقعیتی بدان معناست که سالانه ده ها هزار مترجم جدید برای مدیریت محتوای تولید شده می بایست وارد بازار کار شوند. ترجمۀ ماشینی کمک بزرگی است، اما نمی توان پیش بینی کرد که این فناوری قادر است روزی جایگزین انسان شود و یا خیر.

Ray Kurzweil، فیوچریستِ (futurist) مشهور، اعتقاد دارد تا سال 2029 ماشین ها همتراز با هوش انسانی پیشرفت خواهند کرد و قادر خواهند بود کارهای برجسته ای را انجام دهند که پیش از آن صرفاً در اختیار بشر بوده است، مانند انجام ترجمه های باکیفیت.

از ماه ژوئن سال گذشته، سه دستگاه ترجمۀ همزمان پا به عرصۀ وجود گذاشته اند، یکی از آن ها بوسیلۀ مایکروسافت تولید شده است که واژه های شفاهی را برگردان می کند و در نهایت ترجمۀ صوتی آن را، دقیقاً متناسب با تنِ صدای گوینده، در اختیار مخاطب قرار می دهد.

برای دهه های متمادی، دانشمندانِ حوزۀ کامپیوترْ تلاش کرده اند تا از یک رویکرد مبتنی بر قواعد (rules-based approach) استفاده کنند --- یعنی آموزش قواعد زبان شناسیِ زبان مبدا و مقصدْ به سیستم های ترجمه و فراهم کردن دیکشنری های ضروری برای این سیستم ها.

در برخی دیگر از شرکت ها مانند گوگل، پژوهشگران به دنبال پیاده سازی رویکردهای آماری (statistical approach) بوده اند. در این رویکرد، حجم متنابهی از متون با زمینه های مختلف به همراه ترجمۀ آن ها به سیستم خورانده می شود. بدین صورت، سیستم قادر به ارائۀ حدسیاتی [در مورد ترجمۀ متن مورد نظر] خواهد بود که تا اندازه ای دقیق اند --- اما ابزارهای ترجمۀ ماشینیْ زمینۀ متن، مقصودِ آن، و لحن نویسنده را در نمی یابند و مد نظر قرار نمی دهند.

ترجمۀ ماشینی به معنای استفاده از نرم افزار برای ترجمه متن یا گفتار از زبانی به زبان دیگر است. چنین ابزاری زمانی مؤثر خواهد بود که ادبیات استفاده شده در فایل مبدأ از زبانی به غایت استاندارد و ساختاریافته بهره مند باشد.

 زمانی که حجم ترجمه بالاستْ چنین ابزاری مفید به نظر می رسد؛ با وجود این، کلیۀ اشخاصی که در این حرفه کار کرده اند حذف مؤلفۀ انسانی از ترجمه را غیر ممکن ارزیابی خواهند کرد. در موارد بسیار، دخالت انسان برای ویرایش متن مبدا پیش از شروع فرآیند و متن ترجمه شده پس از اتمام فرآیند ضروری است. همچنین، انسان ها می بایست کامپیوتر را آموزش دهند تا بتواند با موضوعات و  ترمینولوژی های خاص آشنا شود. بدین منظور، و چنانچه بخواهیم چنین فرآیندی مقرون به صرفه از آب درآید، حجم عظیمی از واژها می بایست به وسیلۀ سیستم پردازش شوند. 

برخی از شرکت ها، ابتدای امر از ترجمۀ ماشینی استفاده می کنند سپس از ویراستاران انسانی برای اصلاح ترجمه بهره می برند. اما ترجمه با پشتیبانی کامپیوتر از اینجا رانده و از آنجا مانده نخواهد بود، و برای کمک به انسانْ بهترین گزینه ها را انتخاب می کند. ابزارهای پشتیبان مترجمْ از سرعت ماشین، و مهارت انسان برای درک زمینه و ظرایف متن، بهره مند می گردند تا در مقیاس بزرگ همان متونِ باکیفیتی را ارائه دهند که بهترین مترجمان انسانی ارائه می دهند. ابزارهای ترجمه با پشتیبانی کامپیوترْ بر وابستگی متقابل انسان و ماشین صحه گذاشته و در مقیاس های بزرگ قادرند ترجمه های سریع و باکیفیت ارائه دهند.

مواردی پیش می آیند که می بایست دقت را فدای سرعت کرد و بالعکس. به عنوان نمونه، ترجمۀ ماشینی برای مصرف کننده ای که صرفاً به دنبال یک فرآورده در یک سایت چینی است، سودمند خواهد بود. در این حالت، دقت مد نظر نیست و تنها می بایست نام فرآورده جستجو شود. اما برای محققی که به دنبال درک داده های پژوهش استْ به منظور اطمینان از دقت و صحتْ ترجمۀ انسانی سودمند خواهد بود.

این موضوع که کدام یک از انواعِ مترجم مفید فایده خواهد بود، بستگی به موقعیت دارد. شرکت هایی که پروژه های ترجمۀ آن ها بر اساس شرایط برنامه ریزی می شود، از منابعشان بهترین بهره را خواهند برد و شاهدِ ارتقاءِ بهتر مدیریت ریسک خواهند بود.

منبع:

این گزارش خبری در تاریخ 26.6.2013

تحت عنوان

"The rise of the machines is not lost in translation"

در bdlive.co.za منتشر شده است.

---

Common Sense Advisory:

http://www.commonsenseadvisory.com/Home.aspx

ترجمه حضوری --- همزمان و غیرهمزمان

...